TBMM, yasama erkini halk adına kullanan organdır ve bu organda halk tarafından 4 yılda bir seçilen 550 milletvekili yani halkın temsilcileri bulunmaktadır. TBMM’nin oluşumu için demokratik seçimlerin yapılması gerekmektedir.
Seçim Sistemleri Nelerdir?
Nispi Temsil Sistemi Ne Demek?
Nispi temsil sistemi, seçmenlerin düşüncelerine daha uygun. temsil edilmelerini sağlamakla birlikte seçimlerde sadece oy çokluğunu sağlayan partinin değil, diğer partilerin de oy oranında üye , seçmelerini sağladığı için parti sayılarının çoğalmasını sağlar. Bu durum nerdeyse tüm seçmenlerin oylarının meclise girmesine ve temsil edilmesine imkân tanıyor olabilmesi açısından demokratik bir seçim sistemi olmakta ve daha demokratik bir toplum yapısını ön plana çıkarabilmektedir.
Nispi temsil sistemi partilerin seçimlerde aldıkları oyları oranınca milletvekili çıkardığı sistemdir.
D’ Hondt Sistemi Nedir?
Belçikalı Victor D’Hondt tarafından 1878’de tasarlanmış olmakla birlikte esasında bir nispi temsil sistemidir. Türkiye’de 1961’den günümüze dek birkaç istisna hariç genel seçimlerde bu sistem uygulanmıştır.
Örneğin; Muhtarlık seçimleri ile belediye başkanlığı seçimleri ve 2010 anayasa değişikliği sonucu Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, TBMM başkanı ve kamu baş denetçisi, Sayıştay üyeleri seçimi, Anayasa Mahkemesi üyeleri seçimlerinde çoğunluk siteminin türleri uygulanmaktadır.
D’Hondt sisteminde seçimin yapıldığı bölgede her partinin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1’e, 2’ye, 3’e bölünmeye başlar ve o bölgenin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bu bölme işlemi devam eder. Bölümden elde edilen parti payları büyükten küçüğe doğru sıralanır ve milletvekillikleri bu sıralamaya göre partilere tahsis edilir.
Seçim Barajı Nedir?
Öncelikle ülke ya da seçim bölgeleri veya her ikisi düzeyinde belirli bir % oranda baraj belirlenir. Ve siyasi partiler seçimlerden sonra aldıkları oy oranına göre belirtilen % barajı geçmişlerse meclise girerler ve böylece mecliste temsil edilirler. Eğer oranı geçememişlerse onların aldıkları oylar, barajı geçmiş olan partilere kendi oy oranlarınca paylaştırılarak bu partilere düşecek milletvekili sandalyeleri de barajı geçen partilere dağıtılmış olunur.
Seçim barajı sistemi nispi temsil sistemine has bir ek özelliktir. Bu durum genelde nispi temsil sisteminin özellikle de D`hondt Sisteminin tek bir milletvekiliyle dahi bir partinin meclise girebilmesine imkân tanımasının yaratabileceği aşırı çok partili bir meclis, anlaşamayan partiler, bir türlü kurulamayan meclis başkanlık divanı, bir türlü oluşturulamayan hükümet bir türlü kabul edilemeyen kanunlar nedeniyle ülkelerin siyasi krizlerin eşiğine gelmesinin önlenmesi ve istikrarın sağlanması mantığını taşımaktadır.
Ancak % baraj oranı ne kadar yüksek olursa o derece az temsil imkânı ortaya çıkar ve oy kullananların kullandıkları oylara ait sandalyeler oy vermedikleri partilere dağıtılır.
Örneğin; Günümüzde AB ülkelerinde seçim barajı %0 ila %5 arasında değişirken bu oran Türkiye’de %10’dur. Bunun nedeni 1982 Anayasası’nın temsilde adalet ilkesi çerçevesinde nispi temsil sistemini benimserken diğer yandan da yönetimde istikrar ilkesi ile de çoğunluk yönetimini belirlemiş olmasıdır.
Çoğunluk Sistemi Nedir?
Bu sisteme göre yapılan seçimler sonucunda en çok oyu alan aday (tek aday sistemi varsa) ya da adaylar (liste usulü varsa) seçilirler. Bu nedenle basit bir sistemdir.
Tek turlu olarak yapılan seçimlerde aday/aday listesinin basit çoğunluğu sağlamaları yeterliyken iki turlu seçim sisteminde ise birinci turda seçilebilmek için kullanılan geçerli oyların salt çoğunluğunu kazanmak gerekir. Eğer salt çoğunluk sağlanamaz ise ikinci tura geçilir ve ikinci tura ise ilk turda en çok oy almış olan adaylar katılırlar. İkinci turda basit çoğunluğu sağlayan aday seçilmiş olur.
Bu sistem, ABD’de senato seçimlerinde uygulanmaktadır. Yine Türkiye’de1946, 1950, 1954 ve 1957 milletvekili seçimlerinde uygulanmıştır,
Milli Bakiye Sistemi Ne Demek?
Nispi temsil sistemi çerçevesinde gerçekleşen seçimlerde artık oylara ilişkin olarak milletvekili dağıtımının daha adaletli olması açısından kabul edilmiş bir sistemdir. Millî bakiye sistemine göre ilk olarak partilerin seçim çevrelerinde aldığı oylar belirlenir. Daha sonra partilere milletvekillikleri dağıtılır. Bundan sonraki aşamada partilerin ortaya çıkan bütün artık oyları toplanır ve bu artık oylar açıkta kalan milletvekili sayısına bölünerek milli seçim kotası hesaplanır. Her partinin elindeki toplam artık oy millî seçim kotasına bölünerek bununla orantılı bir şekilde milletvekilleri dağıtılır.
Örneğin; Ülkemizde sadece 1965 seçimlerinde uygulanmıştır
