Aile çocuğun bakım ve eğitiminin verildiği ilk yer, kimlik ve kişiliğinin oluşup geliştiği sosyal ve psikolojik bir çevredir. Bu psikolojik çevre içinde bireylerin psikolojik ihtiyaçlar birbiriyle kurmuş oldukları iletişim ve ilişkiler yoluyla giderilir.
İnsanı şekillendiren ailedir. İnsanın kendisine ilişkin algılarının toplamı olan benlik kavramı ve benliğine yönelik olumlu ya da olumsuz tutumunu ifade eden benlik saygısı ile aile içi ilişkiler tarafından belirlenir. Bireyleri psikolojik bir varlık olarak var eden diğer insanlarla özellikle kendisi için önemli olan aile aile üyeleri ile kurmuş oldukları iletişim ve ilişkilerdir.
Ailede sadece anne baba arasındaki ilişkiler değil anne babalar ve çocuklar arasındaki ilişkiler de çocukların psikolojik sağlıklarını önemli ölçüde etkilemektedir. Anne babaların çocukları ile ilişkilerinde sergilemiş oldukları davranışların temelinde yatan anne baba tutumları uzmanlar tarafından farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır.
Aile Tutumları Nelerdir?
Anne babalar birbirinden oldukça farklı anne-babalar tutumlarına sahip olabilirler. Bu tutumlardan bazıları çocukların gelişimini desteklerken bir bölümünün ise çocukların gelişimine katkısı olmaz hatta zarar verebilir. Şimdi birbirinden farklı aile tutumlarını açıklayacağız.
Otoriter Aile Tutumu
Anne babaların sahip olduğu psikolojik ya da fiziksel, gücünü çocuğun üzernde olumsuz biçimde kullanmasıdır.
Otoriter tutumda ebeveynler çocuğun söyleneni uygulamısı için çocuk üstünde güç kullanır ve istedikleri şeyleri güç kullanarak yaptırmaya çalışırlar. Aşırı koruyu tavırlar, denetlemek, devamlı nasihat etmek, bağırıp çağırmak, tehdit etmek, sevgiden mahrum etmek, ceza, maddi ödül otorirer anne babaların sık başvurduğu yöntemlerdir.
İzin Verici Aile Tutumu
izin verici aile tutumu; çocuğun tüm istek ve taleplerini hiç bir süzgeçten geçirmeden anne-babaların yerine getirmesi olarak ifade edebiliriz. Bazen zor duruma düşmemek için bazen çocuk için bazen de daha iyi olduğunu düşündükleri için ya da kendi işleriyle meşgul oldukları ve bu konu üzerinde fazla düşünmemek için izin verici anne baba tutumu sergilenir.
Izin verici tutumda otoriter tutumun tersine bu kez çocukların istekleri yerine getirilmiş gibi görünmektedir. Ancak aslında yine anne-babaların istekleri olmamaktadır. Anne-babalar tam olarak ne yapmaları gerektiğini bilmediklerinden kendilerine en kolay gelen davranışı tercih etmektedir. Bazen de anne babalar bu durumu çaresiz kalma olarak tanımlamaktadır; çocuğunun istediğini kendisi istemese bile yapmak zorunda hisseder.
Aşırı Koruyucu Aile Tutumu
Aşırı koruyuculuk özellikle çocuğun sorumluluk ve haklarını öğrenmesi ve gerekli becerileri kazanmasını engeller. Çünkü aşırı koruyuculuk çocuğun kendi başına yapabileceklerini onun yerine yaparak ve yapmasını engelleyerek çocuğun gelişimini olumsuz etkileyen bir yaklaşımdır.
Bir diğer deyişle aşırı koruyucu tutum çocuğun kendi başına yapması beklenen davranışları anne babanın herhangi bir nedenden ötürü çocuğun yerine yapmasıdı.Bu da çocucuğun gelişimini olumsuz etkilemekte ve çocuğun bağımlı bir kişilik geliştirmesine yol açmaktadır.
Mükemmeliyetçi Aile Tutumu
Mükemmeliyetçi aile tutumunda çocuğun potansiyeli hesaba katılmadın büyük bir beklenti içine girer. Çocuklarının devamlı kusursuz ve hatasız olmalarını beklerler. Çocuklarıyla onların yapabildikleri yerine yapamadıklarıyla ilgili konuşurlar. Bir diğer deyişle çok az takdir edip yüksek beklenti içinde olurlar.
Ayrıca mükemmelliyetçi tutumda çocuğun ilgileri ve istekleri yerine anne babanın ilgi ve istekleri ön plandadır. Örneğin mükemmeliyetçi anne baba dönem sonunda teşekkür alan çocuğun anneden takdir almak alamadığını sorar ya da çocuk odasını topladığında takdir etmek yerine okul eşyalarının düzenli tutması gerektiğini söyler.
İlgisiz Aile Tutumu
Çocuğun olumlu ve olumsuz her türlü davranışına kayıtsız kalmak ilgisiz anne baba tutumudur. Çocuğun çevresine verdiği zararları görmemek ya da çocuğun başarılarını takdir etmemek ilgisiz tutum örnekleridir. İlgisiz anne babalar çocukların yeteneklerini, başarılarını, bilgilerini ,isteklerini desteğe ihtiyaç duydukları konuları bilmezler.
İlgisiz anne babalar çocukların yeteneklerini, başarılarını, bilgilerini ,isteklerini desteğe ihtiyaç duydukları konuları bilmezler. Kendi değerleri, önemleri hakkında çelişkiye düşerler ve özgüvenleri olumsuz etkilenir. İhtiyaçlarını,isteklerini karşılamak için gerekli yöntemleri öğrenemezler ve ilişkilerinde çeşitli sorunlar yaşayabilirler. Kısaca kısacası gelişimleri olumsuz etkilenir.
Yetkin Aile Tutumu
Ailenin çocuk üstünde güç uygulamadıkları kendi bilgisi ve tecrübeleri kapsamında çocuğun gelişimini olumlu yönde etkileyici tutumlara yetkin aile tutumları denmektedir. Toplumumuzda yetkin anne baba tutumu ile demokratik davranışlar karıştırılmaktadır. Aile sisteminde anne-babaların zorlu görev ve sorumlulukları ile çocukların rolleri görevleri ve sorumluları aynı değildir. Bu nedenle ailesinde anne babalardan bekleme davranışlarla çocuklarda beklenen davranışlar aynı olmayacaktır.
Yetkin tutumda anne baba çocuğu olumlu / uygun iletişim ve disiplin yöntemlerini kullanarak yetiştirir. Olumsuz güç kullanımı yoktur. Anne-baba gücünü çocuğu güçlendirmek ve desteklemek için kullanır. Bu yöntem doğru zamanda çocuğa ve ilişkiye zarar vermeden kullanma ustalığını içerir.
Yetkin tutum aslında günlük yaşamda kullandığımız bir tutumdur. Eşimizle bir konuda karar alırken birbirimizi dinlememiz, ona göre kararlar almamız buna bir örnektir. Yine arkadaşları¬mızla, komşularımızla olan problemlerimizi anlaşarak çözmemiz de yetkin bir tutumdur.
