Abaküs, ABAK ya da ÇÖRKÜ olarak da bilinir, çağdaş hesap makinelerinin ve bilgisayarların atası sayılan hesap aygıtı. Büyük bir olasılıkla Babillilerin buluşu olan abaküs, yüzyıllar boyunca ticarette büyük önem taşımıştır. Sözcük, Sami dil grubuna ait dillerin birinden, bir olasılıkla ıbranice “toz silmek” anlamına gelen ibek (ya da “toz” anlamına gelen abak) sözcüğünden türemiş, daha sonra Yunancadaki abakos biçimini almıştır. Üstüne yazı yazmak amacıyla kullanılan kum (“toz”) yüzey, sonradan üzerinde satırların yer aldığı ve bu satırlarda her birinin konumu birler, onlar, yüzler gibi sayısal bir değeri gösteren taşların bulunduğu bir levhaya dönüşmüş olabilir.
Çin abaküsü, xuanban (“hesap tablosu”) “British Crown Copynqht”, Science Museum, Londra landığı abaküste, taşların istenen sıralar üstünde kaydırılmasına yarayan oluklar vardı. Bugün de kullanılan yaygın bir biçiminde ise sayısal değerleri tellere dizili boncuklar gösterir. Resimde görülen Çin abaküsünde, enlemesine bir çubukla ortadan ikiye ayrılmış olan çerçevenin üst bölümündeki iki borıcuktan her biri 5 birimi, alt bölümdeki beş boncuktan her biri ise 1 birimi simgeler. Toplama yapmak için, gerekli boncuklar ayırma çubuğu na doğru kaydırılır. Resimdeki çubukta gösterilen sayı 7.230. 189’dur. Genellikle geniş bir hesap tahtası biçiminde olan abaküs, ortaçağ boyunca Avrupa ve Arap dünyasında olduğu kadar Asya’da da yaygın bir biçimde kullanılmış, Japonya’ya ise ancak 16. yüzyılda girmiştir.
Zamanla yerini basamak ve sıfır değerleri olan Hindu-Arap rakamlarının kullanılmasına bırakmakla birlikte, 17. yüzyıla değin Avrupa’da kullanılan abaküs Ortadoğu ve Japonya’da varlığını bugün bile sürdürmektedir. Abaküs kullanmakta uzmanlaşmış bir kişi günümüzün mekanik hesap makineleriyle rahatça yarışabilir.
