İktidar ile ifade edilen en geniş anlamda egemenliktir yani yasama, yürütme ve yargı yetkileridir, geniş anlamı ile sadece yasama ve yürütme yetkileri, dar anlamı ile sadece yürütme yetkisi ve en dar anlamı ile de hükümet ifade edilmektedir.
İktidar otorite anlamındadır, iktidar devlet otoritesini kullanmak ve devleti yönetmek anlamındadır. Devleti yöneten organ doğrudan doğruya yürütme organıdır ve bu organın yapısına göre de hükümet modeli belirlenir.
Hükümet Sistemleri Nelerdir?
1-) Kuvvetler birliği
– Monarşik hükümet
– Diktatörlük
– Oligarşik hükümet
– Meclis hükümeti
2-) Kuvvetler ayrılığı
* Kuvvetlerin yumuşak ayrılığı
-Parlamenter sistem-
– Yarı başkanlık sistemi
* Kuvvetlerin sert ayrılışı
-Başkanlık sistemi
Kuvvetler Birliği Nedir?
Kuvvetler birliği ile ifade edilmek istenen husus yasama yürütme ve yargı yetkilerinin tek bir kişi ya da toplulukta toplanmasıdır. Eğer bu erkler tek kişide toplanmış ise monarşi veya diktatörlük ortaya çıkar. Eğer bu üç erk tek bir toplulukta ise bu topluluğun türüne göre farklı hükümet modeli çıkar.
Monarşik Hükümet Modeli Nedir?
Yasama, yürütme ve yargı erkleri tek bir kişide toplanmıştır ve bu kişi babadan oğula geçen bir saltanat sistemi ile legal olarak ve ülkesinin hukuk kuralları çerçevesinde başa gelmiş ve ülkeyi yönetiyordur. Monarşi bir devlet modeli olduğu kadar yürütme yetkisini de içeriyor olması nedeniyle bir hükümet modeli de olmaktadır.
Diktatörlük Nedir?
Yasama, yürütme ve yargı erkleri yine tek bir kişide toplanmıştır ancak durum monarşiden farklıdır. Zira monark yani kral ya da sultan iktidara halkının ve hukuk düzeninin gözü önünde legal bir şekilde gelmiştir. Diktatör ise ya önce legal olarak gelmiş ve gitmesi gerekirken gitmemekte direnmektedir ya da doğrudan illegal olarak yönetimi ele geçirmiştir.
Oligarşik Hükümet Sistemi Nedir?
Yasama, yürütme ve yargı erklerinin tek bir grupta toplanmasıdır.
Örneğin;
Oligarşik hükümet modeli aynı zamanda bir monarşi olan Suudi Arabistan’da görülmektedir. Zira kral tek başına saltanatını sürdürürken devletin yürütme organı konumundaki başbakan ve bakan statüsündeki kişileri belirli bir aile topluluğu olan Suudilerden seçmektedir Bu da onları aynı zamanda oligarşik hükümet de yapmaktadır.
Oligarşık hükümet modelleri de devleti yöneten oligarşinin hukuki yapısına Gore aristokrasiye de dönüşebilmektedir Örneğin, devleti sadece belirli bir asi kan iddiasında bulunan kişiler yönetiyorsa buradaki oligarşi aristokrasiye dönüşmüş olacaktır .
Meclis Hükümeti Sistemi Nedir?
Yasama yürütme ve yargı erkleri yine tek bir grupta toplanmaktadır fakat bu grup bir aile ya da asiller grubu değil, halkın seçtiği temsilciler grubudur. Ancak hemen belirtmelidir ki meclis hükümeti modelinde halk yasama organını seçer, yasama organı aynı zamanda yürütme ve yargı organı görevi de gördüğü için hükümeti de teşkil eder. Böylelikle halk yönetimi yani cumhuriyet vardır ancak kuvvetler birliği söz konusudur.
Örneğin;
1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, yeni Türk devletinin hükümet modelini meclis hükümeti sistemi olarak belirlemiştir.
1924 Anayasası ise Türkiye Cumhuriyeti’nin hükümet modelini, meclis hükümeti modeli ile parlamenter sistem arasında karma bir model olarak belirlemiştir
Meclis Hükümeti Sisteminin Özellikleri
-Yasama, yürütme ve yargı erkleri mecliste toplanmıştır ancak yargı genelde teknik ve uzmanlık gerektirdiğinden mahkemelere bırakılmıştır. Ancak meclisin mahkeme olarak hareket etme yetkisi bulunmaktadır.
-Meclis başkanı aynı zamanda devlet başkanı (cumhurbaşkanı/başkan) ve aynı zamanda hükümet başkanı (başbakan) sıfat ve yetilerini de elinde bulundurur.
– Meclisin üzerinde hiçbir hukuksal güç bulunmaz.
-Bakanlar, meclis içerisinden ve meclis başkanı tarafından meclise teklif edilir ve meclis bakanları seçer. Esasında bir bakanlık kavramı da yoktur, onun yerine icra vekilliği kavramı vardır ve icra vekilleri meclise karşı sorumludur.
– Yine Bakanlar Kurulu bulunmamaktadır, onun yerine icra vekilleri kurulu yer almaktadır.
-Her ne kadar bir bakanlar kurulu gibi görünse de icra vekilleri` kurulunun parlamenter sistemdeki bakanlar kurulu gibi kolektif sorumluluğu bulunmaz, aksine herkes bireysel olarak meclise karşı sorumludur.
-Tek meclisli sistemlerde uygulanabilirliği olan bir hükümet modelidir.
-Meclis üyesi olan vekiller halk tarafından tek dereceli değil; iki dereceli seçimlerle belirlenir, diğer bir ifade ile halk delege seçer, delegeler de milletvekillerini seçer
