Dürüstlük kavramı geniş anlamı ile iyiniyeti de kapsıyor olduğundan dürüstlüğe objektif iyiniyet de denilmektedir. Kanun dürüstlük kuralının tanımını yapmamıştır ve bu tanım genelde uygulamadan çıkmaktadır. Buna göre dürüstlük orta seviyede, dürüst ve namuslu bir kişiden beklenen davranış tarzını ifade etmektedir.
Hakkın Kullanılmasında Dürüstlük Kuralları
TMK madde 2: “Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. “Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.” demektedir. Bu maddeden de anlaşılacağı üzere dürüstlük kavramı hakkın kullanılması veya borcun yerine getirilmesi aşamasında dikkat edilecek olan bir durumdur. Diğer taraftan kanun maddesi aynı zamanda hakkın kötüye kullanılmasından bahsetmektedir. Eğer kişiler bir hakka sahip olurlar da bu haklarını kullanırken birilerine zarar verme amacı güderlerse bu durumda hukuk onları korumayacak ve dürüstlüğe aykırı davranılmış olunacaktır.
Kişilerin haklarını kullanırken birilerine zarar vermeleri dürüstlüğe aykırı değildir, Zira hak kişilerin sahip oldukları yetki ve menfaatlerdir. Dürüstlüğe aykırı olan kişilerin haklarını kullanırken kasten ve isteyerek sırf birilerine zarar vermeyi amaç edinmiş olmalarıdır. İşte buna hakkın kötüye kullanılması denilmektedir.
Örneğin;
Bir kişi, kiracısını kira bedellerini ödemediği için zorla mahkeme kararı ile çıkarttırırsa elbette ki dava hakkını kullanmıştır ve kiracısı ev sahibin dava hakkı nedeniyle bir zarara uğrayacaktır. Ancak burada dürüstlüğe aykırı davranış yoktur.
Bir kişi, sırt mahallede komşuları arasında küçük düşsün veya dedikodu olsun diye, arkadaşının evine geldiğinden sonra altın kolyesinin çalındığını iddia ederek karakola şikayette bulunması ve arkadaşı hakkında soruşturma başlatılmasına neden olması durumunda şikâyet hakkı kötüye kullanılmış ve dürüstlüğe aykırı davranılmış olunur, (Kaldı ki bu durum iftira suçu da teşkil eder ve kişi ben şikayet hakkımı kullandım diyerek suç olmayacağını ileri süremez. Zira kanun hakkını kötüye kullanan korumaz.)
Kişinin dürüst davranıp davranmadığı şu açıdan tespit edilmektedir.
– Toplumda geçerli adetlere bakılarak
– Hakkını kullanan kişinin amaç ve niyetine bakılarak
– Borcunu yerine getiren kişinin amaç ve niyetine bakılarak
Dürüstlük kuralları şu konularda uygulama alanı bulabilmektedir:
-Kanundan doğan hakların yorumunda
– Kanundan doğan yükümlülüklerin yorumunda
– Hukuki işlemlerin yorumunda
– Sözleşmelerin değişen şartlara uyarlanmasında
