Anayasalar bir iktidar yani otorite tarafından hazırlanır ve yürürlüğe konulurlar. Buradaki iktidar kavramı geniş anlamı ile yasama ve yürütme yetkilerini ellerinde bulunduran organı (monark, diktatör, meclis) veya organları (meclis ve cumhurbaşkanı ya da kral/meclis ve başkan) ifade etmektedir.
Anayasa yapımı çerçevesinde iktidar sınıflandırmasında karşımıza kurucu iktidar ve kurulmuş iktidar kavramları çıkmaktadır.
İktidar Çeşitleri Nelerdir?
Kurucu İktidar Nedir?
Eğer bir iktidar, yeni bir anayasa yapıyor veya mevcut anayasayı 0 anayasa kuraları çerçevesinde değiştiriyor ise kurucu iktidardır.
Asli Kurucu İktidar Nedir?
Yeni bir anayasa yapan iktidardır. Asli kurucu iktidar, yeni anayasayı yaparken hiçbir hukuk kuralı onu sınırlandırmadığından sınırsızdır ve hukuk kuralları ile başa gelmemiş olduğundan dolayı da hukuksuzdur. Anayasayı kendi belirlediği usullerle zorla iktidara gelmesinin verdiği yetki ile yeniden yapar.
Örneğin:
– Devrim sonrası anayasalar
– Bir devletin yıkılıp yerine yenisi kurulduğunda yapılan anayasalar
– İhtilal sonrası yapılan anayasalar (1961 ve 1982 Türk anayasaları bu türe girmektedir ve asli kurucu iktidarlar tarafından yapılmışlardır.)
– Ülkenin bölünüp yeni bir ülke doğması hâlinde yapılan anayasalar L:
Tali Kurucu İktidar Nedir?
Mevcut anayasada yazılı kural ve usuller çerçevesinde başa geçmiş bulunan iktidar tarafından bu anayasa yine anayasada yazılı kurallara uyarak değiştirilir ise bu iktidara da tali kurucu iktidar denilir. Tali kurucu iktidar mevcut anayasaya göre başa geldiği için hukukidir ve yine o anayasaya göre o anayasayı değiştirdiği için de o anayasa ile sınırlandırılmış bir iktidardır.
Örneğin;
– 1982 Anayasasında yapılan 1993, 1995, 2001, 2007 ve 2010 değişiklikleri hep tali kurucu iktidarlarca yapılan değişikliklerdir.
Kurulmuş İktidar Nedir?
Mevcut anayasada yazılı kural ve usullere uyarak başa gelmiş olan ve yine o anayasada yazılı kurallar ve o anayasaya göre çıkarılmış bulunan kanunlara göre ülkeyi yöneten ve daha sonra da yine o anayasaya göre iktidardan giden ve o anayasada hiçbir değişiklik yapmayan iktidar türüdür.
