Maddi unsurlar, failin dış dünyaya yansıyan davranış biçimleridir. Maddi unsurlar şunlardan oluşmaktadır:
– Fail
– Mağdur
– Konu
– Hareket
– Netice
– İlliyet bağı
Şimdi bu unsurları tek tek ele alacağız.
Suçun Maddi Unsuru – Fail
Suç teşkil eden eylemi gerçekleştiren kişiye fail denilmektedir. Fail sadece ve sadece insan olabilir. Bu nedenle de tüzel kişiler, tüzel kişiliği olmayan oluşumlar ile insan hareketi içermeyen doğal olaylar olan deprem, sel, yıldırım çarpması sonucu veya içgüdüsel olarak hareket etmiş hayvanların hareketleri sonucu meydana gelen zararlı neticeler suç teşkil etmemektedir.
İnsan hareketi ile başlamış bir yangın veya bir barajın kapaklarının açılması suretiyle başlatılmış bir sel ya da bir insan tarafından saldırtılan köpek, aslan veya akrep gibi hayvanların vermiş olduğu zararlı neticeler artık işin içerisine bir insan hareketi girdiğinden dolayı suç teşkil ederler.
Sadece insanlar bir suçun faili olabilir, bu nedenle de insan kavramı geniş tutulduğundan, ayırt etme gücü olsun olmasın herkes suç işleyebilir ve bir suçun faili olabilir. Ayırt etme gücünün olmaması veya yaşın tutmaması sadece ceza verilip verilmeyeceği ya da cezada indirim yapılıp yapılmayacağı ile ilgili (yani cezalandırma ile ilgili) bir durum teşkil etmektedir.
Tüzel kişilerin TCK’de cezai ehliyetleri bulunmamaktadır ancak onlar hakkında TCK’de belirtilen güvenlik tedbirlerine hükmedilebileceği gibi idari cezalar açısından tüzel kişilerin cezai ehliyetleri vardır.
-Bir tüzel kişinin ruhsat veya izinleri kullanılarak ya da tüzel kişi menfaatine suç işlenirse bu suçun failleri o suçu işleyen gerçek kişiler olup onlar cezalandırılacaktır. Zira fail sadece insana has bir kavramdır. Ancak tüzel kişiye bir ceza verilemese de yönetimine kayyım atanması, müsadere, izin ve ruhsatın iptali gibi güvenlik tedbirlerine hükmedilmesinde sakınca bulunmamaktadır.
Yine tüzel kişilerin hapis ve adli para cezaları açısından bir cezai ehliyeti olmamakla birlikte, sigorta cezaları, vergi cezaları, trafik cezaları gibi idari cezalar açısından cezai ehliyetleri vardır.
Suçun Maddi Unsuru – Mağdur
Failin suç teşkil eden fiilinin yöneldiği kişiye verilen addır. Diğer bir ifade ile suçtan zarar gören kişilerdir.
Örnek: Ali; Cem’in cüzdanını çaldığında, Ali hırsızlık suçunun faili, çalma hareketi fiil ve Cem de bu suçtan zarar gören mağdur konumundadır.
Suçun Maddi Unsuru – Konu
Suçu öngören kural ile korunan ve ihlal edilen hukuki varlık ve menfaat suçun konusunu oluşturmaktadır. Bazı suçların yöneldiği kişiler suçun mağduru değil, konusu olabilirler ve mağdur başka kişiler
Ali, Cem’in cüzdanını çaldığında, Ali hırsızlık suçunun faili, çalma hareketi fiil ve Cem de bu suçtan zarar gören mağdur konumundadır, burada suçun konusu da çalınan şeydir,
Kasten öldürme suçunda Ali; Mehmet’i öldürdüğünde, Ali fail, Mehmet ise suçun konusudur yani maktuldür. Dolayısıyla bu suçun mağduru Mehmet olamaz artık, mağdur Mehmet’in yakınlarıdır.
Suçun Maddi Unsuru – Hareket
Failin dış dünyaya yansıyan davranış biçimine verilen isimdir. Hareket yapma şeklinde olumlu bir davranış içerebileceği gibi yapmama şeklinde olumsuz bir davranış da içerebilir. Bu şekilde harekete göre suç sınıflandırması ortaya çıkmaktadır.
Eğer failin hareketi olumlu bir davranış biçimi içeriyorsa icrai bir suç söz konusu olmaktadır.
Eğer failin hareketi yapmama şeklinde bir davranış biçimi içeriyorsa ihmai bír suç söz konusu olmaktadır.
Suçun Maddi Unsuru – Netice
Netice, failin hareketi sonucunda dış dünyada meydana gelen ve ortaya çıkan değişiklik ve somut sonuçtur. Suçları neticesine göre de farklı bir sınıflandırmaya tabi tutmak mümkündür.
– Hareketi neticesine bitişik suçlar- hareketi neticesinden ayrılabilen suçlar
– Ani suç- kesintisiz suç
– Tehlike suçları- zarar suçları
İlliyet Bağı Nedir?
Hareket ile netice arasında var olan neden-sonuç ilişkisi ya da diğer bir ifade ile nedensellik ilişkisidir. Eğer o netice o hareket sonucu meydana gelmiş ise bu durumda hareket ile netice arasında illiyet kurulmuştur.
Dolayısıyla da bu netice suç teşkil eden bir netice ise 0 netice ile arasında illiyet olan hareketi yapan kişi de fail olacaktır.
Hukukumuzda değişik illiyet teorileri bulunmakla birlikte ceza hukukunun temel aldığı illiyet teorisi uygun illiyet teorisidir. Bu teoriye göre, suç teşkil eden neticeyi meydana getirmeye en uygun olan hareket veya hareketler arasında illiyet bağı kurulur ve bu hareketlerin faili/failleri suçtan dolayı sorumlu tutulurlar.
